हाम्रो बेरोजगारी : ठगको अवसर

Bijay Gyawali ४ असार २०७६, बुधबार ०६:०२

नेपालमा हरेक वर्ष करिब ५ लाख युवा रोजगारीका लागि तयार हुन्छन् भनेर मानिएको छ । यसरी तयार भएकाहरूमध्ये कति लाख युवा नेपालभित्रकै सरकारी तथा निजी रोजगारदाताहरूसँग रोजगारी गर्नका लागि योग्य ठहरिन्छन् ? कति लाख जनाचाहिँ अयोग्य भएर देशबाट बाहिरिन्छन् ?
लाखको कुरा नगरांै । देशमा अत्यधिक भए हजारको संख्यामा रोजगारी खुल्छ । धेरै भए सयको हाराहारीमा या प्रायः केही जनाको हाराहारीमा हुन्छ । बस त्यसमा आवेदन दिएर ‘मचाहिँ पक्का छनोट हुन्छु होला’ भन्ने अपेक्षा गरेर आवेदन दिनको संख्याचाहिँ लाखौं हुन्छ । सरकारले केही समयअघि मात्रै युवाहरूका लागि भनेर ल्याएको ‘ड्रिम प्रोजेक्ट’ प्रधानमन्त्री रोजगार कार्यक्रमअन्तर्गत रोजगार संयोजक पदमा ७ सय ५३ पदका लागि खुलाइएको पदमा २४ हजारले आवेदन दिए । जहाँ छनोट नभएका २३ हजार २ सय ४७ जना जुझारु युवा अहिले के गर्दै होलान् ? त्यो भन्दा पनि कम संख्यामा लोकसेवा खुल्दा छनोट नहुने लाखौं युवा कता लागे होलान् ? अथवा हालै लोकसेवाको फारम भरेका करिब एक लाख युवा परिक्षा रोकिए कता लाग्छन् ?

रोजगारी नपाए पनि तिनले सपना देख्न त पक्कै छाडेनन् होला । अयोग्यमध्ये प्रायः सबैले एक दिन त पक्कै हाम्रो पनि दिन फिर्ला भन्ने कामना गरे होलान् । अमेरिका, युरोप, कोरिया या जापान जान नसके खाडी भए पनि पसौंला अनि आफ्नो भाग्यको तारा चम्काउँला भन्ने ठाने होलान् र एक दिन न एक दिन पक्कै धेरैभन्दा धेरै पैसा आर्जन गरौला भन्ने पनि सोचे होलान् । त्यही आशा र अपेक्षा बोकेर घर छाड्नेहरूको संख्या नेपालमा अत्यधिक छ । प्रत्येक घरबाट एक न एक जना युवाले आफ्नो थलो छाडेर अन्यत्र श्रम गर्न गएका छन् । रुपैयाँभन्दा पनि डलर, दिराम, रियाल, पाउन्ड आर्जन गर्ने सोख र रहरले घर र देश सञ्चित गर्न निस्केका छन् । सरकार देशमै रोजगारी सिर्जना गर्ने कि वैदेशिक रोजगारमिा मै प्रोत्साहन गर्ने द्धिबिधामा छ ।
हाम्रो यही सपनाको फाइदा एजेन्ट, ब्रोकर, दलालहरूले उठाइरहेका छन् । ‘फ्री भिसा फ्री टिकेटमा’ जान सकिने देशहरूमा समेत लाखांै पैसा असुलेर कामदाहरूले एक वर्ष या दुई वर्षभरिको कमाइ आफू आउँदको पैसा तिर्दै ठिक्क हुने अवस्थामा अधिकांशलाई पु¥याएका छन् । गलत सेवा सुविधाको आश्वासन दिएर नसोचेको, नभोगेको अवस्थामा पु¥याएका छन् ।
टाढाको घाम सधैं प्यारो लाग्छ । हामी परदेश नपुगी कसैले ‘यस्तो छ, उस्तो छ’ भनेको भरमै ‘ओहो भन्दै अचम्मित र मग्न हुन्छौ । हाम्रो यही स्वभावको फाइदा ठगहरूले लिएका छन् । नियम बनाउने तर कडाइका साथ पालना नगराउने हाम्रो जस्तो देशले तिनै ठगहरूलाई मलजल गरेको छ । उनीहरू वर्षे घाँसजस्तै मौलाएका छन् । त्यही मौलाएका घाँसहरूबाट पाइने चन्दाबाट चल्ने राजनीतिक दल या नेताहरूले उनीहरूलाई झन्–झन् उपयुक्त वातावारण बनाइदिरहेका छन् ।
रोजगारी दिलाउने सबैलाई ठग भन्न मिल्दैन । जब आफंै ठगिएको महसुस हुन्छ तब मात्रै त्यो ठग हो भन्ने कुरा प्रमाणित हुन्छ । या विश्वास लाग्छ । जो रोजगारी खोज्न भौंतारिएको छैन, उसलाई नेपालका सबै म्यानपावरहरू ठग होइनन् भन्ने पनि लाग्दो हो । किनकि म्यानपावरहरूले सरकारी अनुमतिको वैधानिक बाटो अपनाएका छन् । लामबद्ध गराएर सबैलाई एक–एक गर्दै छनोट गरेका छन् । रोजगारी खोज्न ती सबै म्यानपावरमा भौंतारिने हो भने म्यानपावर कम्पनीको पर्यायवाची नै ठग हो भन्ने लाग्छ । सयवटा म्यानपावर घुम्दा दुईवटा पनि नठग्ने भेटिन्न भने उनीहरूलाई के भन्ने ? नेपालका मिडियाहरूमा सबैभन्दा धेरै कामदार पठाउने म्यानपावर भनेर प्रशंसा गरिएका या अन्य कुनै उपमा दिएर राम्रो भनिएको म्यानपावरमा यदि तपाईं कुनै पनि एजेन्ट नसमाती जानुभयो भने नामै निस्कँदैन । यदि झुक्किएर निस्किएछ भने अन्तिम अन्तर्वार्तासम्म फालिन सक्नुहुन्छ अथवा महिनौं तपार्इंको पासपोर्ट राखेर झुलाएपछि तपार्इं हरायो भन्दै अर्काे बनाउन बाध्य पर्नुहुन्छ । त्यसपछि उसैको एजेन्ट पक्रिन बाध्य पारिन्छ । एजेन्टको हात समातेपछि नाम त निस्कन्छ, तर ‘फ्री भिसा फ्री टिकेटको नारामा हस्ताक्षर गरीवरी, सेवा शुल्क मात्र तिरेको हुँ भन्ने औंठाछाप लगाइवरी, खाली कागजमा हस्ताक्षर गराइवरी, महिनाको २० हजार बच्ने रोजगारीमा ५ लाखभन्दा बढी तिर्न बाध्य पारिन्छ । जुन कमाइ दुई वर्षको भिसाको समय उही एजेन्टले कुम्ल्याएको ऋण तिर्दैमा जान्छ । अब भन्नुस्, वैदेशिक रोजगारीको कमाइ कहाँ गएको छ ? कसलाई फाइदा पुगेको छ ?
यति हुँदाहुँदै पनि कोही न कोही सही एजेन्ट या कम्पनी त पक्कै भेटिएला नि त भन्ने आसले रोजगारी खोज्न निस्किनेहरू धेरै छन् । उसलाई ठम्याउने एउटै पहिले तरिका भनेको उसको व्यवहार बुझ्नु हो । मानांै, तपाईंले कसैलाई रोजगारी खोजी दिनुप¥यो भनेर कागज पत्र बुझाउनुभयो । अथवा पहिल्यै बुझाउन नहुने पासपोर्ट नै बुझाउनु भयो भने अब उसको ठग या नठगको पहिचान कसरी गर्ने ? याद राख्नुस् ः गलत एजेन्ट तबसम्म तपाईंलाई फोन गर्छ जबसम्म पैसा हात लाग्दैन । ऊ मेडिकल गर्नुप¥यो भन्ला, अग्रिम डिपोजिट गर्नुपर्छ भन्ला या यस्ता अनेकौं बहाना बनाएर तपाईंलाई बेलाबेलामा पैसा थुतिरहन्छ । तपाईं त्यो पैसा दिन पनि बाध्य हुनुहुन्छ, किनभने ऊसँग तपार्इंको पासपोर्ट छ । अथवा उसले यति धेरै कुरा गरेको हुन्छ कि तपाईं जान लागेको कम्पनी या काम जस्तो राम्रो संसारमा अरू कुनै छैन । भिजा नलागेसम्म उसले हजारौं उठाइसकेको हुन्छ भने भिसा लागेपछि त झन् लाखांै उसले उठाउने नै छ । सही एजेन्ट तबसम्म फोन गर्दैन जबसम्म तपाईंको भिसा लाग्दैन । भिसा लाग्नुअगावै उसले मेडिकल गराउनुपर्छ भनेर पैसा असुलेको पनि हुँदैन । अग्रिम डिपोजिट पनि मागेको हुँदैन । राम्रो कम्पनी या राम्रो देशमा जानका लागि अन्तर्वार्ताको महŒव धेरै हुन्छ । गलत एजेन्टले कहिले पनि तपाईंलाई अन्तर्वार्ताको तयारी गराउँदैन । बरु उसले भनेको हुन्छ, ‘म भएपछि तपाईलाई केको चिन्ता ?’ सही एजेन्ट तपाईं छनोट हुने आधार उसमा हैन, तपार्इंमा छाड्छ । उसले अन्तर्वार्तामा सोधिने प्रश्न र त्यसको सही उत्तर कसरी दिने भन्ने विषयमा बारम्बार तयारी गराउँछ । यति हुँदाहँुदै पनि यदि तपाईं छनोट हुनुभएन भने तपाईं के कारणले छनोट हुनु भएन भन्ने कुरा उसले स्पष्ट भन्न सक्छ । कसरी फेरि भिसा लाग्न सक्छ ? कसरी लाग्न सक्दैन ? पनि भन्न सक्छ । तपाईंको डिपोजिट पुगेन या त अर्काे एजेन्टकोमा जानुस्, तब लाग्न सक्छ पनि उसले भन्दैन । गलत एजेन्टसँग तपार्इंको भिसा नलाग्नुको स्पष्ट कारण हुँदैन ।
‘रोजगारी दिन्छु भनेर अधिकांशले ठग्दा रहेछन् । त्यसैले केही राम्रो अवसर आएपछि मात्रै खोज्छु’ भनेर प्रतीक्षा गरिरहेकाहरूलाई समेत ठगहरूले जाल फ्याँकिरहेको भेटिन्छ । पोल्यान्ड पठाउँछु, युरोपको यस्तो राम्रो देशमा, यत्तिको राम्रो कम्पनीमा, यत्तिको धेरै कमाइ हुने देशमा रोजगारी खुलेको छ भनेर पत्रिकाको वर्गीकृत डिस्प्ले, अथवा सामाजिक सञ्जालको ग्रुपहरूमा विज्ञापन गरिरहेका हुन्छन् । उनीहरूले यतिसम्म भन्छन् कि तपाईंहरूले भिसा लाग्नुअगावै केही पनि दिनु पर्दैन । मात्र पासपोर्ट दिनुस् अथाव डकुमेन्ट दिनुस् भनेका हुन्छन् । यति सजिलो कुरा गरेपछि कसले दिँदैन ? हजारौले त्यहाँ डकुमेन्ट पठाउँछन् । तीन–चार महिना अथवा ६ महिनासम्म सबैको डकुमेन्ट जम्मा गरेपछि उनीहरूले छिटोभन्दा छिटो सबैलाई पालैपालो मेडिकल गर्नुस्, अप्वाइमेन्ट लेटरको थोरै पैसा दिनुस्, छिटै भिसा आउँदैछ भनेर खबर गर्छन् । बाँकी लाग्ने पैसा तपाईंले भिसा लागेपछि उताको एक महिनाको कमाइ बराबरको दिए पुग्छ या उता गएपछि पठाए हुन्छ सम्मको सजिलो कुरा गर्छन । यति सजिलै मिल्छ भने मेडिकल र अप्वाइमेन्ट लेटर या प्रक्रिया थाल्न चाहिने सेवाको गरी जम्मा जम्मी १० हजार कसले नदेला ? प्रत्येकबाट उसले यसरी नै आफंैले भनेको ठाउँ या त डाक्टरसँग मेडिकल गराउँछ । जहाँ उसको भित्री सेटिङ हुन्छ । सामान्य मेडिकल गर्न यदि ५ सय मात्र लाग्छ भने त्यही सेटिङबाट उसले हजारौं लिएको हुन्छ । यसो गरेबापत उसले रु. ९ हजार एक जनाबाट नाफा ग¥यो र उनीहरू १ हजार ५ सय जना थिए भने कति नाफा निकाल्यो ? तपार्इंको यही समान्य पैसा लिए पछि उसले फोन उठाउन छाडछन् । तीन महिनापछि सोही ठाउँमा के हुँदैछ त ? भनेर जानुभयो भने त्यो कम्पनी या एजेन्ट नै टाप कसिसकेको हुन्छ । ऊ टाप कसिरहँदा उसको गोजीमा करिब ६ महिनाभित्र बेरोजगारहरूबाट उठाएको १ करोडभन्दा बढी पैसा पनि सँगै हुन्छ ।
यसरी देश अहिले बेरोजगार ठग्ने ठगहरूका लागि उर्वर भूमिमा परिणत भएको छ । देशको विकास गर्नु छ भने पहिला युवाहरूलाई अवसर दिनुपर्छ । युवाहरूमाथि लगानी गर्नुपर्छ भन्ने सोचको शासक अहिलेसम्म नपाउनु हामी युवाहरूका लागि सबै भन्दा पीडाको कुरा हो । यदि दक्ष बनाएर पठाउने हो भने नेपाली युवा जापान, अमेरिका, कोरीयानै जानु पर्छ भन्ने छैन । उनीहरूले खाडीमै ती देशको हाराहारीमा कमाई गर्न सक्छन् । अनि केही वर्षभित्र आफ्नो देश फर्कन सक्छन् । उनीहरूमाथि कसले लगानी गरिदिने ? हाल वैदेशिक रोजगारीमा गएकामध्ये जम्मा १ प्रतिशत मात्रै युवा दक्ष छन् भनिन्छ । यसरी हेर्दा नगन्य मात्रामा दक्ष गएका छन् । एउटा सीपै नभएको, क्षमता नै नभएको कामदारलाई कसले हेप्दैन ? कसले ठग्दैन ? कसले राम्रो अवसर दिन्छ ? वैदेशिक लगानी आएपछि मात्रै विभिन्न प्रोजेक्टमा लगानी गर्ने हाम्रो सरकारले के त्यसका लागि पनि विदेशीको ऋण वा उनीहरूको भिजनको प्रतीक्षा त गरिरहेको छैन ? हे सरकार ! तिमीले तिनै वैदेशिक रोजगारीमा गएकाहरूबाट उठाएर जम्मा भएको कल्याणकारी कोषको करोडौं रकम उनीहरूको हितमा लगानी गर्न सक्दैनौ ? यदि विदेश जान होइन, स्वदेशमै काम गर्न प्रोत्साहन गर्ने नीति हो भने खै त उनीहरूमाथि लगानी गरेको ? के लगानी गर्न पैसा छैन ? एनसेलले ठगेको ७३ अर्ब रुपैयाँ उठाऊ र १ लाख युवालाई एक वर्षसम्म मासिक ७३ हजार तलब दिएर स्वदेशमै काममा लगाऊ । वाइड बडी काण्ड भएको ४ अर्बको घोटालाको पैसा उठाएर देशभरका ३५ हजार विद्यालयमा पठाएर श्रमबजारमा रोजगारी खोज्न आउन पूर्व नै दक्ष बनाऊ त, को जान्छ देश छाडेर ? संविधान बनेयताका २ सय ६४ अर्ब घोटाला भएको रकममात्रै युवाहरूमाथि लगानी गर्ने हो भने तिनै युवाहरूको योगदानले देश कहाँ पुग्ला ?
राजनीतिक दलहरू त भन्छन्, हामीले लोकतन्त्र ल्यायौ । तिमीहरूले चिन्ता गर्नु पर्दैन । अब गाउँ–गाउँमा सिंहदरबार पु¥याउँछौं । गाउँहरूले चाहिँ के भनिरहेका छन् त ? भन्ने कुरा उनीहरूले सिंहदरबारको वरिपरि चक्कर लगाउँदा–लगाउँदै भुलिसकेका छन् । कतै मर्दा मलामी नपाएर, कतै ठूलै आपत् पर्दा सहयोग गर्ने लक्का जवान नपाएर छटपटीएको गाउँहरू भन्दैछन्– ‘हामीलाई सिंहदरबार गाउँमा नभएको भन्दा जवानहरू नभएकोमा चिन्ता धेरै छ । त्यसैले हामीलाई गाउँ–गाउँमा रोजगारी दिने व्यवस्था देऊ ।
कारोबार दैनिकबाट साभारित कृष्णचन्द्र बञ्जारा को विचार

Facebook Comments

जागरण टिभी

ताजा अपडेट

सबै हेनुर्होस

सम्पादकीय

सबै हेनुर्होस

लुम्बिनी बिकास कोष – पवित्र धर्तीमा अपवित्र हर्कत !

सरकारले लुम्बिनी बिकास कोष को उपाध्यक्षमा चरम बिबादास्पद ब्याक्तिलाई नियुक्त गरेसंगै सरकारको चौतर्फी आलोचना भैरहेको छ। दलिय भागवण्डाको राजनितिले भगवान गौतम बुद्धको पवित्र जन्मस्थल लुम्बिनीलाई

Bijay Gyawali २२ श्रावण २०८०, सोमबार १२:४६

नक्कली भुटानी शरणार्थी प्रकरण : ओलीको अस्वाभाविक चलखेल

Bijay Gyawali २३ बैशाख २०८०, शनिबार २३:१७

तीन चुनाव , तीन सन्देश

Bijay Gyawali १३ बैशाख २०८०, बुधबार १४:३३

अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस – दुर्गममा पिल्सिएका महिलाको क्रन्दन सुनियोस

Bijay Gyawali २४ फाल्गुन २०७९, बुधबार ०६:०६